खोज

रङ र सद्भावको पर्व होली हाम्रो घर आँगनमा आईपुगेको छ । होली प्राकृतिक सौन्दर्य र रस रङ्गको मनमोहक चाड हो । होलीलाई भोजपुरी, मैथिली तथा थारु समुदायमा फगुवा अथवा होरी पनि भनिन्छ । नेपाली भाषामा भने होली अर्थात फागु पनि भन्ने गरिएको छ । फागुन महिनाको पूर्णिमा तिथिमा होलीका दहन गरिन्छ, त्यसको भोलिपल्ट बिहानै उठेर होलिकात्सव मनाइन्छ । होली वसन्त आरम्भको महत्वपूर्ण सन्देश दिने पर्व हो । यो पर्व अत्यन्त लोकप्रिय र प्राचीनकालदेखि नै मनाइँदै आएको इतिहास र किम्बदन्ती छ । होलीलाई त्रेता युगमा भगवान विष्णुका भक्त प्रल्हादसंग जोडेर हेरिन्छ । हिरण्यकश्यपुका पुत्र प्रल्हादलाई फुपु होलिकाले आगोमा भष्म पार्न लाग्दा उनी आफै आगोमा भष्म भएकी थिईन् । सोही दिनदेखि होली पर्व सुरु भएको मानिन्छ । होलीकाले आफूले पाएको अग्नीप्रतिरोधक शक्तिको वरदानलाई दुरूपयोग गरेको हुनाले जलेर मर्नु परेको विश्वास गरिन्छ । यसप्रकार, असत्य माथि सत्यको विजय भएको यही घटनाको स्मृतिमा उल्लास मनाउन ‘सत्य डग्दैन असत्य टिक्दैन’ भन्ने मान्यताका साथ यो पर्व सुरुवात भएको मानिन्छ । वसन्त ऋतुको आगमन र हेमन्त ऋतुलाई बिदाइ गर्ने फागु पूर्णिमामा रङसँग खेलेर मनाइने पर्वको मौलिकता जोगाईराख्नुपर्ने आवश्यकता छ । फागु पूर्णिमामा रङसँग खेलेर मनाइने यो पर्व बिग्रिएको सम्बन्ध सुधार्ने अवसर पनि हो । होली सबैका लागि विशेष पर्व हो । यसलाई सुरक्षाको साथमा मनायौँ भने पर्वको रौनक आउनेछ । तसर्थ होली खेल्नुअघि विशेष ध्यान दिनु जरुरी छ । युवाहरूले होलीलाई पिरती गाँस्ने पर्वका रूपमा लिने गरेका छन् । पहिले–पहिले पानीमा विविध सुगन्धित वस्तुहरू मिसाइने गरिएपनि अचेल भने पानीको लोला हान्ने प्रबृत्तिले होलीको रौनकता गुमेको महसुस हुने गरेको छ । होली रङको पर्व भएका कारण रङ छ्यापेर यो पर्व मनाउने गरिन्छ । फागु पर्व चीरसंग पनि सम्वन्धित रहेको छ । होलीलाई भगवान् श्रीकृष्णको गोपिनीसँगको सानिध्यताको प्रसङ्गसंग जोड्ने समेत गरिएको छ । श्रीपञ्चमीका दिन वसन्त श्रवण गर्दा रतिदेवको अर्चना भएपछि फाल्गुन शुक्ल अष्टमीमा चीर गाडेर भगवान् श्रीकृष्णको गोपिनीसँगको प्रेमभावको संस्मरण गर्ने प्रचलन यो पर्वसँग छ । तसर्थ रंगहरूको पर्व होलीलाई प्रेम र सद्भावको पर्वका रूपमा मनाउनेतर्फ ध्यान दिनु जरुरी छ । होली मनाउँदै गर्दा पछिल्लोसमय यो पर्वको रौनक हराउँदै गएको महसुस सवैले गर्दै आएका छन् । तराईमा होलीमा गाईने फागु गीत लोप हुने अवस्थामा पुगेको छ । थारु समुदायले फागुको अवसरमा गाउने ‘जोगिरा सररर’ गीत लोप हुँदै गएको छ ।

पछिल्लोसमय तराईका थारु समुदायले होली पर्वको मौलिक गीत लोप हुँदै गएपछि होली संरक्षण अभियान पनि थालेका छन । यो खुसीको कुरा हो । फागु गीत संरक्षण अभियानबाट तराईमा लोप हुँदै गएको ‘जोगिरा सररर’ लगायतका अरू धेरै फागु गीत संरक्षणमा सहयोग पुग्ने छ । होलीमा गाउने फागु गीत धेरै रहेपनि धेरै लोप भैसकेका छन । त्यसकारण खासगरी थारु समुदायले होलीको मौलिक र ऐतिहासिक गीत संरक्षणमा ध्यान दिनु जरुरी छ । होली स्नेह र मिलनको पर्व भएकोले यो दिनमा रङ खेलेर सवैले आपसी भाईचारा साटासाट गर्नु, पुरानो सम्बन्धलाई नयाँ बनाउनु होलीको विशेषता हो । तर, पछिल्लोसमय होलीकै बेला देशका विभिन्न स्थानमा झडपका घटना समेत हुने गरेका छन । तसर्थ प्रहरी प्रशासनले रङको नाममा लोला हान्ने, घरको छतबाट पानी फाल्ने र होली मनाउने नाममा मदिरा तथा गाँजा भाङ नसा खाएर समाजमा बिश्रृंखलता मच्चाउने प्रवृत्तिका घटना नियन्त्रणमा पहल गर्नुपर्दछ । पर्वका नाममा हुने गलत कामले पर्वको गरिमामाथि आघात पुग्ने भएकोले होलीको मौलिकता जोगाउनेतर्फ ध्यान दिनु जरुरी छ । होलीको शुभकामना ।