बुटवल, ११ जेठ ।
हरेक वर्ष वर्षायामको शुरुवातसँगै बुटवलको माथिल्लो भेगका बासिन्दा ज्योतिनगरको पहिरो हेरेर चिन्तित हुन्छन् । उनीहरु दशकौं अघिदेखि बर्षायाममा पानी पर्नासाथ चुरेपहाडबाट निरन्तर खसिरहने पहिरोबाट पीडित छन् । स्थानीय पहिरो पीडितहरुका अनुसार आकाशबाट पानी पर्न थाल्यो कि माथि पहिरोतिर हेर्ने, झर्न थाल्यो कि पोका पुन्तुरा र नानीहरु बोकेर भाग्ने गर्दछन् ।
बुटवल उपमहानगरपालीका वडा नम्बर ३ र ४ मा पर्ने ज्योतिनगर, मिलनटोल, लक्ष्मीनगर, बमघाट, गोलपार्क, संगमटोलका सयौं घर अहिले पनि पहिरोको उच्च जोखिममा छन् । यहाँका हजारौं जनता दशकौंदेखि उक्त पहिरोजन्य समस्याको समाधान पर्खेर बसेका छन् । स्थानीयका अनुसार बर्षेनी करोडौं रुपैयाँ उक्त पहिरो नियन्त्रण तथा रोकथामका लागि लगानी भैरहेको भएपनि नतीजा प्रभावकारी ढंगको आउन नसकेको उनीहरुको भनाई छ ।
पहिरो नियन्त्रण तथा रोकथामका लागि विभिन्न निकायहरुबाट यसवर्ष मात्रै झण्डै १ करोडको काम भएको छ भन्दा सायदै कसैले पत्याउला ? हुन त यहाँका ५७ जना पहिरो पीडितलाई २०५७ सालमा बुटवल १२ तामनगरमा स्थानान्तरण गरिएको थियो । वर्षेनी दर्जनौं घरमा क्षति पुराउने सो पहिरोको दीर्घकालीन समाधान खोज्न सरकारसँग पीडितहरुले माग गरेका छन् ।
मिलनटोल विकास संस्थाका अध्यक्ष शोभाकर पाण्डेले हरेक वर्ष बर्षायाममा बुटवलका हजारौं जनताको लागि अभिशाप बन्दै आईरहेको ज्योतिनगरको पहिरो नियन्त्रणका लागि प्रयाप्त मात्रामा प्रयासहरु नभएको भन्दै चिन्ता ब्यक्त गरेका छन् । ठुलो बाढीसहितको पहिरो आउने, ढुंगामुढा, काठसहित बगाएर आउँदा बोरा, बिस्तारा उठाएर बालबच्चासहित भाग्नु परेको पाण्डे बताउँछन् ।
चेतना पासाङ्ग टोलका अध्यक्ष प्रकाश गुरुङ्गका अनुसार बुटवल उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ३ र ४ मा पर्ने ज्योतिनगर, लक्ष्मीनगर लगायतका स्थानहरु पहिरोको उच्च जोखिममा रहेको भएपनि यसको रोकथाम र नियन्त्रणका लागि भैरहेका प्रयासहरु प्रभावकारी बन्न सकिरहेका छैनन् ।
पहिरो प्रभावित क्षेत्रमा स्थानीय तहको अगुवाईमा प्रभावकारी ढंगले रोकथाम तथा नियन्त्रणका कार्यहरु गर्ने प्रयास भैरहेको वडा सदस्य अमृत खड्काको भनाई छ । यो बर्ष मिलनटोल र ज्योतिनगरमा दुई स्थानमा मात्रै ८५ लाख बराबरको काम भैरहेको भन्दै सदस्य खडकाले बजेट कम भएकाले पहिरो नियन्त्रण तथा रोकथामको काम प्रभावकारी हुन नसकेको बताउँछन् ।
पहिरो नियन्त्रण र रोकथामका लागि चेक ड्याम, वृक्षारोपण, पानीको धार परिवर्तन लगायतका आवश्यक कार्यहरु भैरहेको बुटवल उपमहानगरपालिका वडा नम्बर ३ का अध्यक्ष बिष्णुप्रसाद ढकालले बताएका छन् । वर्षेनी करोडौं रुपैयाँ बजेट खर्च भैरहेको उल्लेख गर्दै स्थानीय तहको बजेटले मात्र संभव नभएकोले प्रदेश र संघमा समेत माग गरी पहिरो नियन्त्रण तथा रोकथामको काम भैरहेको अध्यक्ष ढकालको भनाई छ ।
हिरोको माथिल्लो भेगबाट नाला बनाएर पानीको बहावलाई उत्तरी क्षेत्रबाट चिडियाखोला तर्फ निकास दिइएको र तल्लो भेगमा ढुंगामाटो हटाउने र पर्खाल लगाउने कार्य भैरहेको उनले जानकारी गराएका छन् । चुरे क्षेत्रमा हेक्साभेटर, डोजर लगायत मेसिन प्रयोग गर्न नहुने नीति विपरित पहिरोको माथिल्लो भेगसम्मै मेसिन पु¥याएर उत्खनन् ब्यबस्थापन गर्ने कार्य भैरहेको भन्दै कतिपय बुद्धिजिवीहरुले चिन्ता ब्यक्त समेत गरेका छन् ।
यसबारेमा बुटवल उपमहानगरपालिका र वडा कार्यालय भने बेखवर रहेको बताइएको छ । मेसिन प्रयोग गरिएकोबारे आफुहरुलाई थाहा नभएको उपमहानगर र वडा कार्यालयले जनाएको छ । वडाध्यक्ष ढकालले भने—“स्थानीय उपभोक्ता समितिबाट तारजाली भर्ने ग्यावियन, पर्खाल लगायतका निर्माण काम भैरहेको छ । उपभोक्ता समितिले निर्माणको काम प्रभावकारी बनाउन स्थानीय आवश्यकताका आधारमा काम गरेको होला । यसबारे वडा कार्यालयलाई जानकारी छैन ।”
नगरप्रमुख खेलराज पाण्डेले भने—“स्थानीय आवश्यकता र बाध्यताको अवस्था सिर्जना भएका कारण स्थानीयबाटै मेसिन प्रयोग गरिएको हुनसक्छ । वातावरणीय अनुकुलनका हिसावले प्रयोग गर्न नमिल्ने हो । तर स्थानीयको सहमतिमा वा स्थानीयको दवावमा प्रयोग भएको हुन सक्छ । हामीले मेसिन प्रयोग गर्न स्वीकृती दिएका छैनौं । प्रयोग गरेका खण्डमा कानुन बमोजिम कारबाही हुन्छ ।”
त्यसो त ज्योतिनगर पहिरो रोकथाम र नियन्त्रणका लागि बर्षेनी दर्जनौं बैठक, छलफल, गोष्ठी सेमिनारहरु पनि नभएका हैनन् । तीनै तहका सरकार र सरकारी निकायबाट गरिने यस्ता कार्यक्रमबाट खासै उपलब्धी नदेखिएको स्थानीयहरु बताउँछन् । उता सरकारी प्रतिनिधिका अनुसार काम भैरहेको छ तर प्रभावकारी काम नहुदा समस्या जहाँको तही छ ।
बर्षेनी दर्जनौं घरमा क्षति पु¥याई करोडौंको धनमालको क्षति गर्ने सो पहिरो नियन्त्रणको लागि स्थायी र दीर्घकालीन समाधान खोज्न सरकारसँग पहिरो पीडितहरुको माग रहेको बमघाट टोलका अध्यक्ष यमबहादुर टण्डनको भनाई छ ।
