बच्चाको उमेर अनुसारको शारीरिक परिपक्वता, शारीरिक वृद्धि, शारीरिक अंगहरुको र प्रणालीहरुको परिपक्वता जस्तैः तौल, उचाई, टाउको, छाती र पाखुरा साथै सम्पूर्ण अंगहरुको जाँच गरी गणितीय मानाङ्ककको आधारमा रेकर्ड गरिनुलाई बृद्धि अनुगमन भनिन्छ ।
वृद्धि ः वृद्धि भन्नाले उमेर अनुसारको शारीरिक परिपक्वता हो । जसले शरिरको वृद्धि जस्तैः तौल, उचाई , टाउको, छाती र पाखुरालाई जनाउंदछ ।
विकास ः उमेर अनुसार शारीरिक अंगहरु र प्रणालीहरुको परिपक्वताका साथै उसमा सामाजिक उत्तरदायित्व बहन गर्न सक्ने क्षमता देखिनु नै विकास भएको मानिन्छ ।
बच्चाको वृद्धि अनुगमन गर्ने भनेको के हो ? यसमा के के जाँचिन्छ ः
बच्चाको उमेर अनुसारको शारीरिक परिपक्वता शरीरको वृद्धि जस्तैः तौल उचाई टाउको छाती र पाखुराको जाँच गरी गणितीय मानाङ्ककको आधारमा रेकर्ड गरिनुलाई वृद्धि अनुगमन भनिन्छ ।
वृद्वि थाहा पाउने सूचकहरु ः
१.तौल लिएर २. उचाई नापेर ३. टाउकाको परिधि ४. छातीको परिधि र ५ MUAC नापबाट
यसमा निम्न कुरा हेरिन्छ । वृद्विका प्रचलित सुचाङ्कहरु ः
क. उमेर अनुसारको तौल ख. उचाई अनुसारको तौल ग. उमेर अनुसारको उचाई घ. छातीको परिधि
ङ. टाउकाको परिधि च. मध्य पाखुराको नाप ःग्ब्ऋ ९ःष्म ग्उउभच ब्चm ऋष्चअगmाभचभलअभ०
बच्चा जन्मेदेखि २ वर्षको हुँदा सम्म प्रत्येक महिना तौल लिनु पर्दछ । २ बर्षमा २४ पटक तौल लिएको
रेकर्ड हुनुपर्दछ ।
उमेर अनुसार बच्चाको विकास भए नभएको निम्न कुरा हेरेर थाहा पाउन सकिन्छ ।
१. ३ देखि ४ महिनामा बच्चाले आफ्नो टाउको अड्याउन सक्दछ ।
२. ६ महिनामा बच्चा कसैको सहायताले बस्न सक्दछ ।
३. ६ देखि ८ हप्तामा बच्चा मुस्कुराउँदछ ।
४. ९ महिनामा बच्चा कसैको सहायता बिना बस्न सक्दछ ।
५. १२ महिनामा बच्चा आफै उभिन सक्छ ।
६. १५ महिनामा बच्चा हिड्न सक्दछ ।
बृद्धि अनुगमन गर्नुको आवश्यकता र महत्व के छ त ?
१. बच्चाको पोषण स्थिति थाहा पाउन ।
२. बच्चाको उमेर अनुसारको तौल र उचाई बढेको छ छैन भनेर थाहा पाउन ।
३. बच्चालाई कुनै रोग लागेको छ कि भनेर समयमै थाहा पाउन ।
४. रोग लागिहालेको भए समयमै उपचार गर्न ।
बालकको वृद्धि र विकासमा प्रभाव पार्ने तत्वहरु के के छन् ?
१. पोषण २. भौतिक वातावरण जस्तैः घाम पानी हावा ३. सामाजिक वातावरण ४. वंशाणुगत तत्व ५.परिवारको संख्या ६. अन्तश्रावी ग्रन्थी ७. आमाको प्रसबको अबस्था ८. जन्मजात विकृती आदि
ःग्ब्ऋ त्बउभ ले १ बर्ष माथिका र ५बर्ष मुनिका बच्चाहरुको पोषण स्थितिबारे बताउँदछ । जस्तै ः
१. हरियो .राम्रो २. पहेंलो . पोषण स्थिति राम्रो छैन । ३. रातो . राम्रो छैन उपचार गर्नु पर्दछ । भन्ने जनाउँदछ । पाखुराको नाप १३.५ से.मी.भन्दा माथि भएमा पोषण राम्रो छ भन्ने बुझिन्छ । १२.५ देखि १३.५ से.मी.सम्म भएमा त्यति राम्रो छैन बच्चालाई अझै थप स्याहार आवश्यक छ भन्ने बुझिन्छ । तर १२.५ से.मी.भन्दा कमी भएमा खतरा नराम्रो छ भन्ने बुझिन्छ । बच्चा जन्मदा तौल २.५ के.जी. भन्दा माथि हुनु पर्दछ । जन्मदाको उचाई ४२ देखि ५७ से.मी. हुनु पर्दछ । जन्मदा टाउकाको परिधि ३५ से.मी. र छातीको परिधि ३२ से.मी. हुनु स्वास्थ्यको दृष्टिकोणले उपयुक्त मानिन्छ ।
बच्चाको वृद्धि अनुगमन कहाँकहाँ गरिन्छ ?
हरेक महिना स्वास्थ्य संस्थामा वा स्वस्थ्य संस्था अन्तर्गत चल्ने हरेक गाउँघर क्लिनिकमा अनिवार्य रुपमा बालबालिकाको तौल लिने गरिन्छ । बच्चाको पोषण स्थिति थाहा पाउन हरेक महिना बच्चालाई तौलेर वृद्धि अनुगमन कार्ड भर्नु पर्दछ । त्यसैले हरेक आमा बुबाले आफ्नो बच्चालाई आ–आफ्नो नजिकको स्वास्थ्य संस्था वा गाउँघर क्लिनिकमा लागि स्वास्थ्यकर्मीलाई भेटी २ वर्षमा २४ पटक बच्चाको तौल लिई बच्चालाई लाग्न सक्ने विभिन्न सामान्य तथा घातक रोगको बारेमा जानाकारी पाउनुको साथै रोग लाग्नबाट बचाऔं । यस कार्यको महत्वपूर्ण जिम्मेबारी हरेक अभिभावक स्वयम् आफै लिनु पर्दछ
स्वास्थ्य शिक्षा अधिकारी तथा स्वास्थ्यकर्मी
